afscheid en regelen

Gisteren hebben Nady en ik afscheid van mam genomen in het hospice.

Toen we aankwamen stonden er buiten aan weerszijde van de ingang van het hospice windlichten met een brandend kaarsje. Dat stond er anders nooit; zei tegen Nady dat dat misschien wel voor mam was. Bij de receptie zat een vrijwilligster die we nog niet eerder gezien hadden, maar toen we zeiden dat we voor onze moeder kwamen condoleerde ze ons en wenste ons sterkte. Binnen stonden ook allemaal theelichtjes te branden aan weerskanten van de gang en er klonk rustige muziek. Vroeg haar of dat voor mam was. Ja....dat doen we altijd. Vond ik zo mooi en eerbiedig!
Pa, Martha en Jan zaten in de familiekamer op ons te wachten. Mam lag op haar "eigen" kamer. Pa ging ons voor. De aanblik was heel emotioneel. Ze had het zacht groene pakje aan wat Nady een tijdje terug met mam samen had uitgezocht.
In haar handen had ze het armbandje van haar kleindochter. Heel mooi.

Nady bleef eerst even op een afstandje staan; vond het moeilijk om dichterbij te komen. Ik ben wel naar mam toegegaan en heb haar een kus op haar voorhoofd gegeven "het is goed zo meisje".
Nady kwam er ook bij staan; eerst beetje onwennig, maar dat zakte af toen ze zag dat mam er zo "tevreden" en vredig bij lag. Haar hoofd lag een beetje scheef en haar mond stond een klein beetje open, waardoor het leek alsof ze een kleine glimlach op haar mond had.

Ik vond het heel erg jammer dat pa er de hele tijd bij bleef. Ik had zo graag van dat plaatje een foto gemaakt. Sommige mensen zullen dat misschien raar of zelfs luguber vinden, maar voor mij zijn zulke dingen heel waardevol.

Daarna even in de familiekamer koffie gedronken en gewacht op de rouwauto.
Die kwam om 13.00 uur. Martha ging samen met een verpleegkundige en de twee mannen de kamer binnen. Even later kwamen ze naar buiten; mam lag in een dichtgeritste zwarte lijkenzak op de baar. De mannen liepen eerst de verkeerde kant op, dus moesten terug. Spontaan gooide ik eruit "ze krijgt nog een ere rondje". Dat brak even de spanning.
Wij volgden de mannen met de baar de gang op. Er klonk zacht muziek en aan weerszijde van de gang stonden alle vrijwilligers en verpleegkundigen; toen braken Nady en ik. Nu is het echt...nu is het echt gebeurd...ze is dood.
Hand in hand liepen we met gebogen hoofden jankend het hospice uit. De laatste reis van mam was begonnen.
Met twee auto's reden we achter de rouwauto aan, naar het mortuarium op de Zijlweg in Haarlem. Daar reed de rouwauto het terrein op en zijn wij door gereden naar het ouderlijk huis.


We waren er net toen de begrafenisondernemer kwam. Gewapend met een laptop en printer nam hij stap voor stap alles met ons door. Eerst de formaliteiten, daarna de zaken die besloten moesten worden.

De crematie zal maandag 29 oktober plaatsvinden. Vrijdag was te vroeg, omdat de mensen de kaart waarschijnlijk donderdag zullen ontvangen. Het werd dus of zaterdag of maandag. Om de familie uit Limburg de tijd te gunnen om het een en ander te regelen, hebben we voor maandag gekozen.

De man richtte zich - uiteraard - hoofdzakelijk naar pa. Maar die kon gewoon niet meer denken, was totaal op en verdrietig.
Ik zat naast hem en merkte gewoon dat het hem op dat moment gewoon niets kon schelen. Er kwam een map te voorschijn met allerlei kisten, waar hij een keuze in moest maken. Het was een vrij dikke map, maar na 1 bladzij omgeslagen te hebben vond hij het wel goed denk ik...doe die maar. Wat vinden jullie? Martha en Jan, "het is jouw keuze". Vond ik heel naar; zien jullie nou niet dat hij gebroken is en nu wel steun nodig heeft? Ik keek Nady aan en begrepen wat we alle twee dachten; dit is een "seintje" naar ons dat pa de beslisser moet zijn. Niet wij.
Dat waren we ook zeker niet van plan, maar overleggen kan toch geen kwaad?

Vanaf dat moment voelden Nady en ik ons nogal op ons hoede en ook teleurgesteld. Wat kunnen we wel en niet zeggen? Het is het niet waard om ruzie te maken, maar het is zo verschrikkelijk jammer dat we niet kunnen zeggen wat we denken.

Toen er de rouwkaart aan de orde kwam, haalde Jan een papier uit zijn tas en zei dat ze dachten aan zoiets. Was een concept met een blauwe en groene rand erom heen. Dát kan niet, zei de man. Oh, oke. De map met rouwkaarten kwam te voorschijn; dit zijn de mogelijkheden. Ook hier bladerde pa een beetje gedachteloos doorheen. Ik zag er een met heel vaag vogels; mam hield er van om naar vogeltjes te kijken. Dus vroeg ik of pa dat niet iets vond. Ja? En liet het aan Jan zien. Nee, vind ik niks. Dus werd er uiteindelijk een blanco gebroken witte kaart uitgekozen.

Dan de tekst; de man had een A4tje met iets van 40 standaard teksten. Een tijdje terug had ik op internet gezocht naar mooie teksten die pasten bij mam en geschikt zouden kunnen zijn voor op de rouwkaart. Met een blik naar Nady van "ik doe een poging", pakte ik dat lijstje uit mijn tas en gaf dat aan pa.
Ja, deze vind ik ook wel mooi, of niet? En gaf het aan Jan "nou, daar heb ik helemaal niets mee." Pa koos toen maar een standaard tekst van het A4tje van de begrafenisondernemer.

Qua muziek kwamen we er ook niet uit. Pa wist het niet. Ik heb nog een poging gedaan om een stuk uit Carmina Burana voor te stellen. Dat heeft mam ooit met het koor gezongen en vond ze altijd heel mooi. Had ze ook tegen Nady een tijdje terug gezegd. "Nou dat zien we wel. Kunnen we de muziekkeuze later nog doorgeven?"
"Ja hoor, als we dat uiterlijk vrijdag weten is dat goed."

De man vroeg of er gespeecht zou worden. Jan "oh nee, dat kan ik niet".
Nady en ik keken elkaar verbaasd aan. Nady heeft het tijdens haar gesprek met mam beloofd en was al een tijdje bezig met een concept. Ze had het me al een keertje laten lezen, vond het heel mooi. Waren haar woorden, recht uit het hart en wat ze mam nog wilde zeggen. Maar ze twijfelde of ze het wel kon. Met de man besproken of het mogelijk is dat iemand van hun het overneemt als het Nady niet meer lukt. Geen probleem. Dan is het wel prettig als zij de tekst van te voren krijgen. Oke, zorgen we voor.
Op de vraag of er een geluidsopname gemaakt moest worden die dan op een CD gebrand zou werden, werd stellig "nee, is niet nodig" geantwoord.

$%^$@ Jan is aangetrouwd! Maar hij werpt zich op als de man die het allemaal wel weet en zal regelen.
Werd daar zo boos om. Maar ja, vooral niets laten merken. Is niet het moment daarvoor.
Later heb ik hem nog wel even "terug gepakt". Hij had tekst waarin de huisarts, de oncologie verpleegkundige en het hospice bedankt werden. Dat moest ook op de kaart. Er stonden wel voorletters bij de oncologie verpleegkundige, maar niet bij de huisarts. HA! Vind dat als je bij de een voorletters gebruikt, je dat ook bij de ander moet doen. Beide wel, of beide niet.
"Oh, ehm, ja" volgde er schamper. Heel slecht van mij, maar dat voelde toch even als voldoening. Ik ben niet helemaal achtelijk!
Na ruim 2 uur was alles besloten en vertrok de begrafenisondernemer weer.
Hij had een stapeltje enveloppen voor de rouwkaarten achter gelaten, zodat we die alvast konden gaan schrijven. Nady en Jan begonnen daar alvast mee.
Gezegd dat ik dat niet ging doen, omdat ik als linkse poot nooit recht kan schrijven zonder lijntjes.

Ondertussen was Nady's man ook gekomen. Samen nog even koffie gedronken.

Jan zei dat hij de volgende dag samen met pa de rouwstukken zou gaan regelen en alvast een klein bloemstukje zou meenemen zodat er nu al wat stond bij de kist.
Er werd besloten dat er 1 rouwstuk namens pa zou komen en 1 namens de 3 dochters met aanhang. Nady wilde zou met kinderen zelf een rouwstukje uit gaan kiezen voor oma.
Ik vroeg wat er op de linten zou komen te staan "de kinderen" of alle namen?
Nee, de kinderen want alle namen passen er niet op. Oh, oke, want als de namen er wel op komen zou ik het fijn vinden als Em er ook bij komt te staan. Nee, we doen "de kinderen". Oke.

Daarna ben ik vrij snel vertrokken. Was het behoorlijk zat.

's Avonds Nady even gebeld.
Er is gebeurd waar we alle twee bang voor waren.
Dingen die wij voorstelden werden door Jan van tafel geveegd.
Pa kunnen we het niet kwalijk nemen, die is overmand door verdriet en gewoon helemaal op. Dat Martha haar man zo zijn gang liet gaan en dat wij ons maar weer aanpasten om de "lieve vrede" , daar balen we wel van.

Ik realiseerde me weer waarom ik het contact met Martha en Jan in 1985 verbroken had. Het klikt gewoon niet.